04 mei 2020

“Wie zijn wij in het licht van dit verleden?”

Sorana Musnya over Guy Woueté’s werk en de tentoonstellingen 'WELKOM' en 'Wie is We?'

Foto: Nick Chesnaye

Gezamenlijk presenteren de Brakke Grond en de Beursschouwburg Brussel deze lente het werk van Guy Woueté. Hij vormt een interessante en belangrijke stem in het Vlaamse debat rond thema’s als dekolonisatie, migratie en globalisering.

Beide instellingen bundelen hun krachten om het werk van deze Antwerpse kunstenaar te tonen. In twee afzonderlijke tentoonstellingen toont Woueté recent en nieuw werk. In beide expo’s worden onderdelen van de video installatie Le Fou Postcolonial Insane vertoond. 

Echter, de maatregelen rond COVID-19 hebben ertoe geleid dat de tentoonstelling 'WELKOM' nu gesloten is voor publiek. Het tweede luik Wie is We? in de Beursschouwburg is verplaatst naar het najaar. 'WELKOM' is gedeeltelijk online te bezoeken en we houden je op de hoogte van de opening van Woueté’s 'Wie is We?' in de Beursschouwburg.

Tijdens de voorbereidingen voor beide tentoonstellingen hebben de Brakke Grond en de Beursschouwburg Sorana Musnya gevraagd in gesprek te gaan met Woueté over zijn praktijk en beide tentoonstellingen, WELKOM en Wie is We?. In onderstaande tekst reflecteert Sorana Musnya op Woueté’s werk, in het bijzonder de nieuwe werken die hij voor beide tentoonstellingen maakt. Een voorproefje, voordat het werk dit najaar te zien is in de Beursschouwburg. 

Sorana Musnya over Guy Woueté - WELKOM en Wie is we?

Hoe moet je een lichaam vormen als de samenstellende delen van dat lichaam niet gecoördineerd zijn, noch in hun herinnering, noch in hun beweging? Hoe moet je een eenheid beschrijven als de samenstellende elementen elkaar wederzijds met grote moeite herkennen, en gegrepen door de wil om te bestaan soms proberen om de ander teniet te doen? Hoe vormt zich een sociaal lichaam in een samenleving waar de hersenspinsels over de ander nog zo levendig en tastbaar zijn? 

De constructie van de ander is een van de grondleggende bases van de moderniteit. De basis die de wereld heeft gedomineerd. Het is door de rechtvaardiging van zichzelf via de uitvinding van de ander dat een zekere moderniteit mogelijk is geweest. Toni Morrisson, zegt in haar boek “The Origin of Others”: “One purpose of scientific racism is to identify an outsider in order to define one’s self “. Zij voegt er aan toe dat door de constructie van de ander het Westen zich heeft verbonden om in een ruimte en een tijd te blijven die worden gekenmerkt door een status quo. Welnu, deze status quo fixeert, verstart en verhindert de ontplooiing in diezelfde ruimte en diezelfde tijd van degenen die zijn opgesloten in de categorie van de “otherness”, maar verzekert het economische, sociale en psychologische comfort van degenen die uitgeroepen zijn deel uit te maken van de norm. De verstarring door middel van begrenzen, insluiten en distantiëren verzekert de beweging van de één en de vastketening van de ander. Het is de veroorzaker van wat de artiest Guy Woueté noemt de Black Hands. Deze gebruikte, versleten, uitgedroogde, gebonden, afgesneden handen… 

Het hoge woord is er uit… Afgesneden handen. Het hoge woord is er uit en de associaties van ideeën barsten onmiddellijk los: afgesneden handen, België, koning, zwarte handen, zweep, Congolese handen, kolonisatie, Leopold II, 1885, conferentie van Berlijn, rubber, ontwikkelden, exploitatie, slavernij, bloed, koper, diamant, Katanga, mijnen, kinderen, herinnering… 

Herinnering van wat geweest is, herinnering die vormt, herinnering die vernietigt en een sociaal lichaam ontleedt als men haar niet aanvaardt en recht in de ogen kijkt. Want het zijn de gedeelde herinneringen die aan het sociale lichaam zijn eenheid geven. Met deze tentoonstelling ondervraagt Guy Woueté ons over wat het omgaan met de geschiedenis doet met het “ons”. Wie zijn wij in het licht van dit verleden? Of ook wel: hoe vormt zich het “ons” als zelfs in het proces van “herleding” de ervaringen en de herinneringen van degenen die gezien worden als de “ander” niet in aanmerking worden genomen? Het gaat niet om homogeniteit of om uniformiteit. Het gaat veeleer om het eerbiedigen van de mogelijkheid van een andere ervaring. Édouard Glissant zou het met ons hebben over het feit om de wereld als een wortelstok te beschouwen om er een totaliteit-wereld van te maken. 

De artiest ondervraagt ons eveneens over het sociaal lichaam als een getraumatiseerd lichaam. We zouden zelfs kunnen spreken van een sociale psyche die ten prooi is aan trauma’s. 

Het trauma vormt een gapend gat in de psyche. Het onderbreekt de continuïteit van het geestelijke dat vanaf dat moment zich niet kan voorstellen noch symboliseren. Er is dus een ontkenning van een onverdraaglijke werkelijkheid die zo plaats laat aan een psychische gaping. Deze psychische leegte maakt het bewustzijn fragmentarisch. Hij verhindert de verbinding tussen het verleden en het heden door te refereren aan een minder onverdraaglijke werkelijkheid. Zeker, wat de moderniteit en haar wandaden hebben geproduceerd is de status quo van de machtsverhoudingen. Maar deze verhinderen niet het ongemak van de overheersenden. Want zodra het trauma bestaat is er ongemak. Door de notie van de ander te construeren construeert de moderniteit de illusie van comfort. Terwijl de anderen zich hebben geconstrueerd in wonden, construeren de overheersenden zich in de illusie en de verheerlijking van de neutraliteit en de objectiviteit terwijl ze zorgvuldig vermijden de anderen te zien en te horen. Dat levert dwazen op. Postkoloniale dwazen. 

Maar Guy Woueté zegt: “Welcome”! Welcome to a place called otherness! De ander, dat wil zeggen de uitgebuitene, dat is de Zwarte, de gekoloniseerde is degene die het getraumatiseerde sociale lichaam gaat verplegen. Hij gaat de illusie van comfort vernietigen van de uitgebuitenen die denken dat ze deel uitmaken van een superieure groep. Welkom aan diegenen in de wereld van de “Ander”. Want zelfs al genieten ze zekere privileges, ook zij zullen geplet worden onder de stoomwals van het kapitalisme, het ultieme instrument van de moderniteit. Guy Woueté slaakt ook een kreet voor de solidariteit van de verdrukten in de wereld. Want allen zullen vroeg of laat de Black Hands zijn van het systeem… 

Wie is Sorana Munsya?

In 2017 was Sorana Munsya assistent van Toma Muteba Luntumbue, artistiek leider van de 5e Lubumbashi Biënnale voor hedendaagse kunst (2017). Daarnaast maakt ze deel uit van de redactie van het hedendaagse kunsttijdschrift Afrikadaa en is ze lid van het gelijknamige collectief. Ze organiseerde met dit collectief de 3e editie van de African Art Book Fair (Fiac, Art Basel) en werkte mee aan de tentoonstelling "Make It Yourself" op de Dakar Biënnale in 2018. Recent werkte ze mee aan de catalogus van de tentoonstelling van Pascal Marthine Tayou in Mu.Zee, Oostende. Sorana Munsya heeft een diploma in de psychologie en een aanvullende master in internationale ontwikkeling in België.