Een interview over een bijzonder Vlaams programmaverbond.
Het Rewire Festival strekt over disciplines, genres en grenzen. Niet alleen over die van de vierde muur of over wat er van een performance of ruimte verwacht wordt, maar ook over landsgrenzen.
Door Dave Coenen
---
Dat de line-up van het Haagse experimentele elektronische festival jaarlijks uitpuilt van toonaangevende (inter)nationale namen weten we, maar ook in curatie en programma zoekt Rewire de samenwerkingen over de grens. Zo ook met Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond, kunstencentrum VIERNULVIER in Gent en huis voor dans, beeld en geluid STUK in Leuven. Alledrie organisaties die zorg dragen voor Vlaamse kunstenaars, hun werk en hun publiek.
Nu Rewire achter de rug is, nemen we uitgebreid deze even interdisciplinaire als internationale manier van samenwerken op het gebied van programmacuratie door. Dit doen we met vier co-producerende kunstliefhebbers en -programmeurs, in een interview waarbij alle betrokkenen binnen deze kruisbestuiving aan het woord komen: Bronne Keesmaat (Rewire) samen met Daniël de Keizer (de Brakke Grond), en Gilles Helsen (STUK) gecombineerd met Wouter Vanhaelemeesch (VIERNULVIER).
“Ik heb gisteren een show gehad in Leuven, dus ik voel me een beetje moe vandaag. Het was een release-show van de Belgische violiste Elisabeth Klinck. Het was heel schoon: de nadruk lag bij geluid, maar de show wordt echt opgevat als een soort van voorstelling met licht- en kostuumdesign. Kaitlyn Aurelia Smith speelde erna, met maximalistische synthesizers en vervormde stemmen. Dat was heel crazy. Zij komt van een minimalistische stijl, maar is nu super rococo gegaan. Tja, dat creëerde wel voor- en tegenstanders, haha.”
Gilles Helsen heeft maar weinig cues nodig om in enthousiasme los te barsten over de multi-disciplinaire voorstellingen die hij programmeert. Bij Wouter Vanhaelemeesch is dat niet veel anders; de twee hebben veel raakvlakken, en werken dan ook veelvuldig samen. Zij speelden als samenwerkingspartner vorig jaar al een belangrijke rol in het partnership van Rewire en de Brakke Grond, maar dit jaar is hun betrokkenheid in het ontwikkelen van projecten en artiesten groter.
We trappen af met een voorstelronde. Daniël de Keizer is programmamaker bij Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam. Bronne Keesmaat is oprichter, directeur/bestuurder en verantwoordelijk voor het muziekprogramma van Rewire. Maar hoe is die samenwerking dan ontstaan?
Daniël legt uit: “Ik vond Rewire altijd al een interessant festival. Bronne en Gerben de Louw [programma-assistent en filmprogrammeur bij Rewire] waren eind 2021 in Brussel voor het Fifty Lab festival, een showcasefestival met pop en elektronische muziek. Daar waren zij ook curator. Toen hebben we elkaar daar ontmoet, en vervolgens telefonisch contact gezocht. De reden daarvoor was dat we met de Brakke Grond een aantal programmalijnen hebben. Die drie lijnen zijn muziekprogramma, waar ik verantwoordelijk voor ben, podiumkunsten, en daarnaast beeldende kunst.”
“Wat we gemerkt hebben is dat geluidskunst en interdisciplinaire kunst groeiende zijn, maar ook dat wij daarin een rol kunnen spelen als huis dat al die disciplines vertegenwoordigt én interdisciplinaire kunstenaars een plek geeft. Daarin kunnen wij bijvoorbeeld residenties aanbieden, programma’s presenteren, of professionals voorstellen aan onze makers. Zo zou een dj onderzoek kunnen doen, of een live-muzikant die het theater induikt.”
Bronne: “Als je kijkt naar de selectie makers van dit jaar, dan belichaamt dat heel erg waar Rewire voor staat. Wij zijn altijd op zoek naar de ontwikkelingen in de voorhoede. Als het gaat om actuele kunstenaarspraktijken van nu, gaat het vaak om hybride vormen en cross-overs tussen kunstdisciplines. Daar zit heel veel vernieuwing, en hier vinden we elkaar als de Brakke Grond en Rewire. Dat hebben we denk ik ook met het programma van dit jaar goed kunnen weergeven, misschien nog wel meer dan vorig jaar. Allevier de makers die we hebben neergezet, hebben die onderzoekende houding en zijn wars van disciplines en genres. Maken ook hun eigen instrumenten, en vinden zo nieuwe manieren om hun ideeën tot uiting te brengen.”
"Wij zijn altijd op zoek naar de ontwikkelingen in de voorhoede. Als het gaat om actuele kunstenaarspraktijken van nu, gaat het vaak om hybride vormen en cross-overs tussen kunstdisciplines."
Bronne (Rewire)
Vlaanderen
Gilles Helsen is afgestudeerd musicoloog en zet zijn ruime muzikale ervaring plus kennis in bij de programmatie-afdeling van STUK, gesitueerd in “de sympathieke studentenstad Leuven”; een huis voor kunsten dat al bijna 45 jaar bestaat, en focust op drie disciplines: dans, beeld en geluid. Gilles specialiseert zich in de laatste van die drie, en dat staat voor kunstenaars die met geluid werken en die een beetje tussen disciplines kunnen vallen.
Veel muzikanten in het programma van STUK bouwen zelf instrumenten en proberen nieuwe manieren te vinden waarmee muziek gemaakt kan worden, dus het performance-element staat vaak hoog in het vaandel. Dat maakt dat STUK nooit binnen de lijntjes blijft, ook niet als het op samenwerkingen buiten de deur aankomt. “Sinds november 2021 zijn we dicht voor verbouwing, en sindsdien doen we veel programma op locatie doorheen de hele stad: van bossen tot de schaatsbaan in Leuven, van kerken tot een voormalige nachtclub. Op 8 juni hopen we weer open te gaan met een nieuw gebouw.” Het bleek een uitdagende periode voor STUK, maar juist door het programma op locatie spreekt het kunsthuis sinds geruime een nieuw en breder publiek aan, en zien zij door alle trial and error ook meer kansen voor out-of-the-box samenwerkingen voor de toekomst.
Wouter Vanhaelemeesch studeerde beeldende kunst, en is als fulltime muziekfreak gaandeweg in de muziekindustrie gerold. Sinds ongeveer tien jaar werkt hij als programmeur bij VIERNULVIER (voorheen Vooruit, maar sinds 2 jaar een naamsverandering ondergaan). “We zijn een redelijk grote plek, één van de vijf of zes kunstinstellingen in Vlaanderen. Gent is iets groter dan Leuven, maar ook weer geen Brussel of Antwerpen. Er is veel te doen wel hier, als bruisende studentenstad met een groot cultureel aanbod.” Vanhaelemeesch cureert niet alleen de reguliere shows, maar ook een aantal festivals, reeksen en projecten. Daarnaast zijn er nog partnerships, pop-ups en locatieprogrammeringen binnen de stad.
"We hopen dan dat zij via Rewire een springplank krijgen om ook in het buitenland te kunnen gaan spelen. Ook dat is een vorm van ondersteuning die we willen bieden aan artiesten."
Gilles (STUK)
Maar VIERNULVIER opereert ook buiten Gent. En daar komt STUK al snel weer om de hoek kijken. Wouter: “Ik denk dat wij - STUK en VIERNULVIER - op een gelijke manier naar kunst kijken. We werken vaak samen, want het is eenvoudig projecten met elkaar aan te gaan. Wij vinden immers hetzelfde soort artiesten interessant; mensen die wél een bereik hebben, maar die ook zowaar moeilijk te categoriseren zijn. Kunstenaars die een link hebben met beeldende kunst, performance en/of video.”
Gilles: “Ik denk dat we inderdaad in dezelfde poule van artiesten vissen qua programmering. Maar het zit ‘m ook in dat we meer willen doen dan artiesten slechts een podium geven en dan weer de deur te wijzen, bij wijze van spreken. We willen de artiesten waar wij echt in geloven ook op langere termijn structureel ondersteunen. Dit door mee na te denken over een goede planning voor het project, hoe je subsidies aanvraagt, hoe je goed aanvullende partners vindt, hoe financieel en communicatief te ondersteunen, enzovoorts. Wij staan echt voor samen een traject afleggen met de makers, en uitvogelen hoe je hun dromen kan verwezenlijken. Daar zijn STUK en VIERNULVIER echt goede partners in.”
“De samenwerking tussen Rewire en de Brakke Grond kadert zichzelf daar ook in. Veel van de Belgische artiesten die we selecteren op Rewire, zijn artiesten die uit ons eigen netwerk komen of waar we samen co-producties mee hebben opgezet. We hopen dan dat zij via Rewire een springplank krijgen om ook in het buitenland te kunnen gaan spelen. Ook dat is een vorm van ondersteuning die we willen bieden aan artiesten.”
Wouter: “Er zijn veel commissioned works, creatiewerken, die je presenteert op een festival. Maar dan blijft het daar vaak ook bij. Dat is niet de meest duurzame manier om mee te werken. Daarom willen wij, in het geval van een creatiewerk, daar ook een co-productie van maken en partners erbij gaan zoeken. Zodat je voor een artiest een parcours mee kan helpen uitstippelen, wat ze op zichzelf veel moeilijker zouden doen. Gilles en ik schrijven de dossiers mee, en zoeken mensen en geld die passen bij het project. We hebben onze ervaringen bij poppodia meegenomen naar kunsthuizen en kunnen die uitgebreide kennis over subsidies en aanvragen bijvoorbeeld heen en terug verspreiden. Dat is een positieve evolutie.”
In de nasleep van editie 2023 wordt er positief geëvalueerd. Bronne: “We kijken terug op een succesvolle editie. Voorafgaand hadden we toch nog wel veel rekening gehouden met COVID en met alle ontwikkeling rondom de post-pandemic, maar uiteindelijk ondervonden we geen enkele annulering op 120 artiesten en is het allemaal heel goed verlopen. Het was een drukke editie, die voor aanvang al was uitverkocht. Dat leidde soms tot lange rijen, maar goed, daar doe je weinig aan. De kwaliteit van de shows en het enthousiasme van het publiek - zoals we terugzagen in de enquêtes - waren hartverwarmend. Ik denk dat het een hele goeie editie is geweest, ondanks de inflatie en het paasweekend.”
Gilles: “Het was de meest complete editie tot nu toe. Ook wel echt druk, je moest vaak een halfuur van tevoren op locatie zijn om binnen te komen. Eerlijk gezegd ben ik wel vooral nieuwe dingen gaan ontdekken op Rewire, omdat ik de projecten die wij neerzetten al vaak heb gezien. Ik heb wel Vica Pacheco gezien. Dat was heel interessant, omdat dat iemand is die in de programmering van STUK en VIERNULVIER al in verschillende gedaantes is verschenen. Zowel als muzikant, als sound designer, als andere vormen. Vica is iemand die sterk tussen disciplines denkt, en zichzelf steeds opnieuw uitvindt. Nu heeft ze een installatie gebouwd en daarin samengewerkt met drie dansers. Die voorstelling is een soort momentopname in een overkoepelend proces voor haar.”
“Vorig jaar hebben we voor het eerst artiesten ondersteund op Rewire als STUK. Dat was toen eigenlijk een try-out van onze samenwerking met de Brakke Grond en Rewire. Nu hebben we samen in plaats van twee, vier Belgische muzikanten geselecteerd om te performen op Rewire: Pak Yan Lau, Dienne, Vica Pacheco en Youniss.”
Wouter: “Rewire is sowieso wel een ijkpunt qua naam en kwaliteit voor ons. Ik vind het heel belangrijk dat wanneer we een werk of show producen, dat dat ook voldoende platform krijgt. Niet alleen hier, maar ook buiten België. Daar is Rewire echt goed voor. Youniss en Dienne bijvoorbeeld staan dan weer op een nieuwe dankbare plek die ze echt verdienen.”
“Inhoudelijk is er een sterke connectie tussen ons en Rewire. Werkondersteunend kleurt het festival buiten de lijntjes; het heeft niet echt plaats in het reguliere club- en festivalcircuit. Rewire heeft een magnetische werking op iedereen die geïnteresseerd is in muziek tussen disciplines in. Een festival als deze zorgt voor precies het juiste publiek, ook in termen van boekers en andere artiesten, voor onze projecten. Want eerlijk: het loopt niet over van de speelkansen voor de dingen die wij neerzetten.”
Gilles: “Ik vind ook dat Rewire met heel veel respect artiesten en projecten presenteert, vaak ook met de juiste context en de juiste partners. Vica Pacheco’s project is bijvoorbeeld geproduceerd met iii (het instruments inventors initative in Den Haag). Als zij dat in handen pakken, weet je dat dat heel mooi gaat worden vormgegeven en gepresenteerd. Pak Yan Lau stond in Korzo, ook een kunstcentrum. In een zittende zaal, met voldoende tijd om op te bouwen en aandacht van het juiste publiek.”
"Daar is Rewire echt goed voor. Youniss en Dienne bijvoorbeeld staan dan weer op een nieuwe dankbare plek die ze echt verdienen."
Wouter (VIERNULVIER)
Over landsgrenzen
Voor specifiek deze Vlaamse artiesten zijn er in de Benelux niet bijster veel speelkansen. Daarom is het des te belangrijker dat Rewire er is. Wat maakt de specifieke binding tussen deze Vlaamse artiesten en dit festival zo interessant? Wouter: “Qua festivals in dit genre en publiek heb je ‘in de buurt’ eigenlijk alleen Rewire en Le Guess Who?, naast wat kleinere dingen. Anders kom je al snel bij de showcase-festivals terecht. Die zijn heel waardevol, maar bedienen wel echt een ander segment.”
“Wat ik fijn vind aan Rewire of Le Guess Who?, is dat het daar nooit aanvoelt als een showcase. Wat Gilles aanhaalde vind ik ook volledig; alles wordt juist en respectvol gedaan.” Gilles: “Een goede context creëren voor een artiest en diegene de luisteraandacht geven die diegene nodig heeft, is zo belangrijk.”
Bronne: “In Vlaanderen vinden we een sterke lichting makers die vanuit muziek of geluid een relatie aangaan met andere disciplines. Deze onderzoekende en interdisciplinaire houding levert vaak een bepaalde vernieuwing op, dat maakt deze makers zo interessant.”
Met toekomstige samenwerkingen zit het volgens de programmeurs ook wel goed, enkel de taalbarrière in België kan soms obstakels opwerpen.
Gilles: “Ik denk dat deze samenwerking een stap in de goede richting is. Rewire x de Brakke Grond is voor ons een mooie pas richting het Nederlandse en verdere internationale veld. Tussen Wallonië en Vlaanderen is het soms wel lastig om co-producties te doen wat betreft mogelijkheden en taalgrenzen. Het zou ook wel fijn zijn om te denken aan een ander soortgelijk festival in Europa dat geïnteresseerd is in onze projecten.”
Wouter: “In Vlaanderen en België hebben we - met name sinds Corona - een altijd fijne samenwerkingen gehad met onder andere Trix (Antwerpen) en Ancienne Belgique (Brussel). Sinds 2020 heerst er een enorme collegialiteit met andere kunsthuizen en zalen, en een generatieverschil begon een beetje bloot te gaan liggen. Ik merkte dat de iets oudere generatie soms iets makkelijker concurrentieel was, en dat er nu veel meer jongere mensen aan het roer staan die zich daar een beetje los van maken. Zij zeggen: ‘het is hier maar een zakdoek groot, misschien kunnen we meer bereiken voor artiesten als we geld en middelen samenleggen.’”
“Ik ben eigenlijk heel blij dat dat zo is ontwikkeld de laatste jaren. Internationalisering is dan een beetje de volgende stap. We zijn meer partners gaan opzoeken in Europa: met Donau festival ontwikkel ik nu wat producties. Ook met het CTM festival in Berlijn staan er dingen op de planning en in Portugal gaan balletjes rollen. Ook in het buitenland is er meer interesse in dit soort samenwerkingen. Als er nou nét wat meer uren dan slechts 24 in een dag zitten, kunnen we dit soort coöperaties ten volle gaan uitwerken.”
Daniël: “Mijn wens is sowieso om de samenwerking met Rewire voort te zetten. Ik heb daar een positief gevoel over, als ik dan even voor mezelf spreek. We kunnen samen nog doorontwikkelen en kijken waar we andere accenten kunnen leggen. Het partnership was dit jaar intensiever, ook door de ervaring die we hebben, nu we elkaar wat beter begrijpen.”
Bronne: “De dialoog tussen ons is inderdaad beter geworden deze editie. Ik denk dat we in de toekomst ook meer kunnen doen in Amsterdam bij de Brakke Grond. Ik zou het te gek vinden om in te zetten op de ontwikkeling van nieuw werk en makers daarin te ondersteunen. En de samenwerking met extra partners STUK en VIERNULVIER was heel mooi dit jaar. Daarbij kunnen we onze expertise en netwerken met die van onze Vlaamse partners uitwisselen.”