Tekst door Lies Mensink
Beeld door Pedro Morato Gabao

Als ik Salomé Mooij spreek over haar performance Reconstructie van een schuilplaats is het bijna lunchtijd. In het café van de Brakke Grond druppelt de buitenwereld langzaam binnen.  Het wordt een constante stroom van geluid, het schuimen van cappuccino’s, het huilen van een baby, gekletter van borden. Salomé wijst naar mijn opnameapparaat: “Denk je dat we nog verstaanbaar zijn?” We verplaatsen ons noodgedwongen naar de rustige foyer. Salomé: “Ook wel weer mooi dat we een schuilplaats moeten vinden om te kunnen praten en na te denken over Reconstructie van een schuilplaats.”

Sinds haar afstuderen aan de RITCS in Brussel maakt Salomé Mooij in situ werk op locatie. Nu bouwt ze aan haar performance in de kelder van de Brakke Grond, die daar in première gaat tijdens Beyond the Black Box. Waarom niet ín een black box eigenlijk?                          

“Het heeft iets vervreemdends, die black box,” zegt Salomé, “dat je iets maakt wat je overal hetzelfde speelt, waarbij het dus niet uitmaakt waar je bent.” Salomé’s werk is niet te ‘copy-pasten’ van de ene naar de andere ruimte, maar moet zich constant herschikken: “Het staat echt in de wereld – letterlijk - en het moet zich fysiek tot de realiteit verhouden.” In Reconstructie van een schuilplaats brengt ze die buitenwereld binnen. In de kelder ontvouwt zich een stad van voorwerpen die Salomé op straat gevonden heeft. 

Wat is de ruimte voor vrije ruimte in een stad?

In de voorstelling neemt Salomé je via die voorwerpen en haar observaties mee in haar blik. Ze nodigt je uit om wat er in de gedeelde ruimte aanwezig is minutieus te bekijken en vorm te geven: “Ik zie het als een bouwpakket waar het publiek langzaam in wordt betrokken; door mee te bouwen of bebouwd te worden. Maar 'nee, bedankt' moet altijd een optie zijn.”

Salomé verkent in haar performance de vrije ruimte buiten de doelgerichtheid en normativiteit van de publieke ruimte. “Wat is de ruimte voor de vrije ruimte in een stad? Die ruimte staat nu heel vaak in een economische logica: je moet iets consumeren om er te mogen zijn of de ruimte is juist heel erg normatief: zij bepaalt hoe je daar beweegt of niet. Je kunt daardoor zelf bijna geen relatie meer uitvinden met een plek.” Volgens Salomé heeft de vrije ruimte die zij zoekt invloed op de vrije ruimte in onszelf.

Schuilen voor doelgerichtheid

Tijdens haar afstudeervoorstelling, een in situ werk onder een brug in Brussel, ervoer Salomé een inspirerend moment van vrije ruimte: “Het voelde daar voor mij als een schuilplaats. Je ziet en hoort daarboven aan de zijkanten van de brug nog gewoon hoe het leven zich afspeelt in de continue doelmatige stromen van de stad. Constant die zwermen die ergens naartoe moeten en niet stil kunnen staan. Het gevoel dat ik daar had, aan het water, onder die brug: ‘Hier mag ik gewoon even zijn, even stil staan!’ Wat dat gevoel met mij en met mijn lichaam deed, vond ik fascinerend!’ In Reconstructie van een schuilplaats hoopt Salomé tot zo’n zelfde moment met het publiek te komen: “Ik kan hier gewoon even zijn, ik moet helemaal niets en we kunnen daarin zelfs samen zijn.” 

Tegen de stroom in

Schuilen blijkt voor Salomé niet hetzelfde als ‘verstoppen’ – het gaat juist ook over zichtbaar zijn, het terug opeisen van gedeelde ruimte. In de stromende en geoliede doelgerichtheid van de stad zoekt ze naar momenten waarin iemand tegen die stroom in gaat. “Ik denk dat je een schuilplek zou kunnen opeisen ook waar die niet per se evident is. Ik zag eens een jongen die in het midden van de winkelstraat in zijn eentje aan het dansen was met oortjes in en dat vond ik ook echt een mega-schuilplek, omdat hij die helemaal zelf had gemaakt! Zo’n moment kunnen hebben op een plek in de buitenwereld zorgt ervoor dat ik me daar ontzettend thuis kan voelen.” Schuilen doe je niet in je woonkamer, maar in de buitenwereld, tegen de stroom in.