13 dec 2018

Experten aan het woord: Helena Kritis

Helena Kritis over het werk van Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat

Vanaf 16 december loopt de tentoonstelling When She Spoke van Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat in de Brakke Grond. Gebruikmakend van gevonden beelden en hun persoonlijk beeldarchief stellen ze een visuele vertaling voor van bijzondere of historisch beladen plekken.

de Experten

In het kader van de expositie vroegen we drie experten naar de klik met het werk van Sirah Foighel Brutmann en Efrat en naar het scharniermoment om de kunstenaars op te nemen in hun programma

#3 Helena Kritis, programmamaker Beursschouwburg & IFFR

Wanneer we dit schrijven horen we dat Perfect Cut, de net afgewerkte kortfilm van Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat, in première gaat op het Rotterdamse filmfestival in januari 2019. Een verdienste van Helena Kritis. Als programmamaker bij de Brusselse Beursschouwburg en IFFR kent ze het werk van de twee kunstenaars als geen ander.

“Ik volg Sirah en Eitan al een tijdje. Toen ik voor het eerst Printed Matter zag, was ik weggeblazen. Het concept is eenvoudig, maar de uitwerking zo elegant als hun beeldarchief rijk is: de manier waarop ze met het fotomateriaal van Sirahs vader (hij was persfotograaf) omgaan en eveneens een geschiedenis zowel politiek als familiaal presenteren - die je overigens in de negatieven ziet voorbij komen - komt voort uit puur engagement. De fragmenten waarbij je vervolgens een jonge Sirah ziet verschijnen, in dialoog met haar moeder, tonen een intiem moment van rouw. De film raakt een gevoelige snaar maar wordt nooit pathetisch.”

Deze visuele vertaling van een ontastbaar concept zoals rouw komt vaker terug in hun werk. Niet alleen in Printed Matter maar ook in hun nieuwe werk When She Spoke en in de 16mm-film, Miroir Séb Fragile !, die ze opdroegen aan de overleden cinematograaf Sébastien Koeppel visualiseren ze het collectieve proces van verwerking. “Het werk van Sirah en Eitan is explosief, gaat alle kanten uit, maar er is een rode draad: ze creëren één impuls, één beweging, die gaat over ruimtelijkheid, materialiteit, het geheugen en verwerking. Ze tonen het collectieve proces. In Printed Matter zie je enerzijds de rouw van Sirah en haar moeder maar anderzijds ook de trauma’s van een land.”

“De rol van het medium, en hun eigen aanwezigheid in dat werk wordt daarbij sterk doorgesproken. In Journal (2013) hoor je de cameraman ademen, de voetstappen, het is bijna een performatieve video, je volgt de beweging van de lens door het museum. In Nude Descending a Staircase (2015) beginnen ze ineens YouTube-fragmenten te gebruiken en in Miroir Séb Fragile ! (2017) gaan ze naar 16mm, experimenteel, wild, onbevangen. Nu Perfect Cut (2018), die schoten ze digitaal. Er is geen passe-partout. Die visuele vrijheid waarmee ze zulk een beelden bevragen is iets wat ik enorm apprecieer in hun werk, ze gaan niet fetisjistisch om met hun eigen medium, ze zoeken voor elk project de vorm die er het best bij past, van found footage op YouTube tot zelf draaien op 16 mm.”

“Die rode draad zit ook in hun achtergrond. Hun werk brengt telkens weer een fysicaliteit van de camera mee. Sirah en Eitan plaatsen zichzelf in de ruimte, je ziet hen niet, maar ze zijn er wel. Dat heeft vermoedelijk ook te maken met de performatieve achtergrond van Sirah - ik kende haar eerst en vooral als danser - en de ruimtelijke, beeldende kennis van Eitan dankzij een studie aan de Amsterdamse Rietveld academie.”

Dat Beursschouwburg bijna elk werk hielp produceren en voor verschillende projecten tussenkwam zij het als faciliterende organisatie, zij het als gastlocatie, voelt bijna als een evidentie aan. “Beursschouwburg heeft een geschiedenis in het ondersteunen van artist run collectieven die met bewegend beeld bezig zijn, de kunstenaars van Auguste Orts waren de allereerste die dit soort structurele steun kregen van ons, maar ook Olivia Rochette & Gerard-Jan Claes zijn geassocieerde artiest geweest, en terwijl ze in residentie waren hebben ze Sabzian opgericht, een online platform voor cinefilie.”

“We hebben sinds 2012 alles gevolgd wat Sirah en Eitan deden. Het zou raar zijn moesten we daar nu mee stoppen. We werken hier ook aan een langdurige relatie met opkomende kunstenaars, dat is vastgeroest in het beleid, om lokale kunstenaars structureel te ondersteunen. Niet alleen door facilitatie maar ook door ademruimte te creëren om te denken, te vergaderen, inhoud af te toetsen. Mijn rol is zelden dramaturgisch van aard, ik ben veelal een loyale supporter.”