08 nov 2018

Experten aan het woord: Wytske Visser

Wytske Visser over de grote expositie einde 2018 met Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat

Foto: Miles Fischler

Vanaf 16 december loopt de tentoonstelling When She Spoke van Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat in de Brakke Grond. Een understatement is het, want veel of luid wordt er niet gesproken in het nieuwe filmische werk dat ze naar aanleiding van de eerste Nederlandse presentatie maakten.

de Experten

In het kader van de expositie vroegen we drie experten naar de klik met het werk van Sirah Foighel Brutmann en Efrat en naar het scharniermoment om de kunstenaars op te nemen in hun programma

#1 Wytske Visser, programmamaker de Brakke Grond

Programmamaker Wytske Visser was eigenlijk bezig met een andere tentoonstelling (Ref. Meggy Rustamova, 2016) toen ze het werk van Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat ontdekte. “Hun videowerk zag ik voor het eerst in een kleine groepsshow van het collectief Messidor in ISELP in Brussel. Vier kunstenaars werken samen aan het vertonen, verspreiden en distribueren van eigen audiovisueel werk. Het videowerk Orientation, gemaakt in 2015, bleef me bij.”

In de video Orientation hoor je de architect Dani Karavan van het monument ter nagedachtenis van de stichting van de stad Tel Aviv aan het woord. Het dorp dat ooit op dezelfde fundamenten rustte, toen Israël nog Palestina was, moest hiervoor wijken. “Je merkt dat in de film een soort spanning ontstaat. Nadat Karavan vertelt over het maakproces volgt nog een email aan de architect van de kunstenaars. Ze vragen hem naar de geschiedenis van de heuvel, en het Palestijnse dorp, onderaan. De Arabische naam van de heuvel verwijst naar watermeloenen die hier wellicht ooit groeiden maar Karavan kent dit verhaal niet. Verwijst de vorm van de dome dan naar de oude naam van de heuvel? Of lezen de kunstenaars dit er slechts in? Als de stichting van Tel Aviv wordt herdacht met dit monument, vergeten we dan niet andere verhalen te herdenken? Deze vragen brengen een spanning met zich mee die ik erg interessant vind. Daarnaast vind ik de beelden die Sirah en Eitan hebben geschoten ook heel poëtisch; de camera is als een paar ogen dat eerst in detail alles aftast om later uit te zoomen en het monument in haar volledigheid op te nemen.”

Het werk Orientation maakt deel uit van Gathering Series, een reeks van drie video’s die handelen over rouw, (collectieve) herdenking en monumenten. “Gathering Series toonden ze nog niet eerder als een geheel. We willen in de expositie het moment aangrijpen om de drie films in één ruimte te plaatsen om zo de samenhang tussen de werken te ontluiken en hen een nieuwe betekenis te laten geven aan collectief herdenken.” Foighel Brutmann en Efrat werkten twee jaar ononderbroken aan de drie video’s gebruikmakend van found footage en zelf geschoten materiaal. Ze produceren het nieuwe werk in een ander tempo. “Het werk dat ze speciaal voor de expositie When She Spoke maken is volop in ontwikkeling. De titel van het werk draagt dezelfde naam en gaat heel specifiek over een podium bieden aan een vrouwelijke actor,   gesproken wordt er amper - we horen enkel een zacht Hebreeuws gefluister, en klanken. Taal speelt een ondergeschikte rol. Het spreken gaat niet alleen over het woord nemen maar ook over een aanwezigheid opeisen.”

“Wat betekent het voor een beeld of frame wanneer kunstenaars het gefilmde subject opnieuw tonen voor een publiek? De kunstenaars brengen drie delicate video’s, deels found footage, deels eigen materiaal, samen in een nieuw visueel essay nadenkend over het begrip agency: het recht om een portret te maken van iemand en de condities die bepalend zijn voor het karakter van een afbeelding. De drie meisjes of vrouwen, wiens beeltenis verschijnt in de video, hebben geen controle over de beelden die van hen gemaakt worden. Er ontwaart zich een verhaal tussen de drie portretten en een vierde video. In de ruimte is ook een kort gesproken essay te beluisteren waarmee ze de fragmenten aan elkaar verbinden. Foighel Brutmann en Efrat formuleren een zorgvuldige vraag om met deze kwetsbare beelden om te gaan. De scenografie van de tentoonstelling bestaat uit de lange gordijnen van de theaterzaal, waarmee ze een intieme ruimte creëren.”

De grote tentoonstelling in de Brakke Grond vindt elk jaar plaats in de grote theaterzaal en betrekt ook andere ruimtes in het gebouw. “Ik zoek naar makers met een stevige praktijk, want de voorwaarden van zo een theaterzaal komen met consequenties voor de kunstenaar zijn/haar artistieke prestatie. Hij of zij moet een stevige interesse hebben om met het performatieve karakter van de theaterzaal te werken. Toen ik Eitan en Sirah voor het eerst sprak in hun studio vertelden ze dat ze bij de voorbereiding van een tentoonstelling zich steevast afvragen: "hoe kunnen we deze ruimte omvormen tot een theaterzaal om ons werk te tonen?" Toen ze dat zeiden begon het idee te rijzen dat ze de impact konden creëren die nodig is.”

Het werk van Foighel Brutmann en Efrat werd al eerder in Nederland getoond. Zo selecteerde IDFA in 2013 de video-installatie Journal. “Sinds deze vertoning hebben ze verschillende nieuwe werken gemaakt en stappen gezet in hun artistieke praktijk. Het leek me een goed moment om hun werk en recente ontwikkelingen daarbinnen een podium te geven.”