06 mei 2021

Experten aan het woord: Berlinde De Bruyckere

In het kader van onze interviewserie ‘Expert aan het woord’ vraagt de Brakke Grond een kunstenaar, curator, programmamaker of verzamelaar iets te vertellen over hun connectie met de bij ons exposerende kunstenaar en diens werk.

"Ik denk dat het belangrijk is om radicaal te kappen met dingen waar je succes mee had. Durf te tonen. Het is een proces van maken, kijken, wegsmijten en herbeginnen.''

Ter ere van ons veertigjarig jubileum vroegen we Berlinde De Bruyckere (Gent, 1964), gevestigd kunstenaar en voormalig exposant bij de Brakke Grond, om voor onze jubileumtentoonstelling het stokje door te geven aan een opkomend talent. Zij droeg een kunstenaar voor die haar is opgevallen in het Vlaamse veld: Maxime Brigou (Roeselare, 1992). We vroegen De Bruyckere naar haar klik met het werk van Brigou en haar connectie met de Brakke Grond.

Waarom koos u voor het werk van Maxime Brigou voor de jubileumtentoonstelling van de Brakke Grond?

"Maxime werkt al sinds haar studietijd bij Peter Buggenhout [red. partner Berlinde] in het atelier, eerst als stagiair en uiteindelijk als vaste assistente. Je zou misschien denken dat het voor de hand ligt dat ik Maxime heb voorgedragen als aankomend talent omdat ze iemand is die dichtbij ons staat. Maar dat was voor mij niet vanzelfsprekend. Ik heb echt onderzoek gedaan, maar ik kwam toch weer bij Maxime uit. 

Ze is iemand die veel in haar mars heeft. Ze maakt niet alleen krachtig werk, maar heeft al tijdens haar studie een kunstenaarscollectief opgericht, Nadar. En naast haar eigen praktijk als kunstenaar en haar werk voor Peter, runt ze ook nog Ontsteking, een tentoonstellingsruimte in Gent. Ik vind dit heel moedige stappen, helemaal als beginnend kunstenaar. Je hebt dan veel tijd nodig om je werk zelf te ontwikkelen. Maxime is iemand die eigenlijk dag en nacht, zeven dagen op zeven, werkt. En ik denk dat dat iets is wat je nodig hebt als jonge kunstenaar. Dat je niet alleen met je eigen, kleine wereld bezig bent, maar dat je probeert zo open mogelijk te staan en zo gevoelig mogelijk te zijn voor wat er zich aandient in de maatschappij. 

Ik ben nu 56 en werken wordt alleen maar makkelijker naarmate je ouder wordt. Wanneer je begint als kunstenaar zit je misschien op een bepaald spoor in je werk waarmee je succes hebt. Men verwacht dat dan ook van je. Maar, het is belangrijk dat je je eigen werk kunt aftoetsen aan de hand van dat van anderen, en ziet waar zij mee bezig zijn. Als je zo jong bent, heb je eigenlijk nog niet genoeg geleefd om alleen verder te kunnen, zonder invloeden van anderen. Ik denk dat het ook heel belangrijk om dan radicaal te kappen met dingen waar je succes mee had en een andere weg in te slaan. Durf te tonen. Het is een proces van maken, kijken, wegsmijten en herbeginnen. En Maxime is iemand die dat heel goed doet."

Ziet u een verschil in het kunstenveld toen u startte en nu?

"Voor ons was het anders toen we net van de academie afkwamen. Het waren de jaren 80: hoogtijdagen voor pas afgestudeerde kunstenaars. Er waren veel kleine initiatieven en openluchttentoonstellingen. Zowel Peter als ik werden al heel gauw opgenomen in dat circuit. En vanuit dat alternatieve circuit volgden al snel de galerieën en museale tentoonstellingen. 

Ik denk dat daar een groot verschil ligt tussen toen en nu. Op het moment waarop ik afstudeerde waren er veel toonmomenten. Nu krijgen jonge mensen die goed werk maken toch niet veel mogelijkheden om hun werk te tonen. Als jongeren het nu niet zelf organiseren, gebeurt er eigenlijk niet veel. Daarom ben ik ook zo blij dat Maxime die tentoonstellingsruimte heeft opgericht. Daarmee creëert ze niet alleen ruimte voor zichzelf maar ook een platform voor andere kunstenaars en bijvoorbeeld muzikanten."

"Het feit dat jullie nog altijd met dezelfde intensiteit tentoonstellingen maken met beginnende kunstenaars is heel bijzonder.''

U kent het werk van Maxime al langere tijd. Wat voor ontwikkeling ziet u in haar praktijk?

“Ik heb Maxime juist ook gekozen met de moeilijke ruimtes van de Brakke Grond op het oog. Ik dacht terug aan mijn eigen ervaringen daar en zag Maximes werk daar goed voor me. Ze is een van de weinige jonge beeldhouwers die zulke monumentale werken maken. Die werken communiceren heel goed met de ruimtes bij de Brakke Grond. 

Er is iets gebeurd in haar werk het afgelopen jaar. De werken die ze in de Brakke Grond zal tonen, de werken met de stalen frames, zijn voortgekomen uit een evolutie. 

In haar eerdere werk dat wel heel sculpturaal was, kon je de materialen los van elkaar benoemen, de ruwe materialen waren zichtbaar. Nu, in de laatste serie werken mystificeert ze de materialen en ze zijn niet meer zo leesbaar. Zo creëert ze eigenlijk een soort afgeschermde realiteit. Dat is een belangrijke stap. Ook de toevoeging van een kleur in sommige werken vind ik heel bijzonder en doet me wat denken aan de kleuren van Francis Bacon. Maxime’s materiaalgebruik is tactiler en lichamelijker dan voorheen. In mijn eigen werk vertrek ik nog altijd vanuit een realiteit, Maxime vertrekt echt vanuit het materiaal, vanuit een wroeten met de materie. Daardoor blijft haar werk abstracter."

Hoe was dat bij u?

“Mijn parcours is enerzijds veel trager gegaan dan dat van Maxime. Er was ook meer ruimte voor traagheid. Er zijn nu teveel indrukken, je kunt niet kiezen tussen alle beelden die op je afkomen. Ik herinner me hoe ik postcards en knipsels voor mijn archief verzamelde ter inspiratie. Dat kwam mondjesmaat. Er stond simpelweg niet altijd een interessante foto in mijn krant. Nu zou ik me de ganse dag kunnen laten inspireren door alles wat er beschikbaar is online, maar dan zou er geen tijd zijn om nog werk te maken. Dus je moet je nu meer kunnen afsluiten. Dit zou ik jonge kunstenaars ook willen meegeven: geef jezelf de vrijheid en de tijd om het werk te laten ontstaan. 

Anderzijds kwam mijn praktijk in een stroomversnelling doordat ik veel contact had met andere kunstenaars en openstond voor hun kritiek. 

Toen Peter en ik net waren afgestudeerd, werkten we in een oud schoolgebouw met andere kunstenaars waar de deuren altijd voor elkaar openstonden. Zo ontstond er een dialoog met gelijkgestemden. Je bent afgestudeerd en ineens sta je daar op eigen benen. Peter en ik waren zelfs nog met z’n tweeën. Door met anderen samen in een gebouw te werken, creëerden we onze eigen wereld. Er waren oudere kunstenaars bij, mensen van onze leeftijd; het was een heel interessante groep waarmee we onze problematieken konden delen. Ik denk dat dit een versnelling teweeg heeft gebracht. Je bent aan het werk en krijgt direct feedback van andere kunstenaars, dit is heel waardevol en ander soort feedback die je krijgt wanneer een werk af is en tentoongesteld wordt.”

''Ik denk dat je dat nodig hebt als jonge kunstenaar. Niet alleen met je eigen, kleine wereld bezig zijn, maar proberen zo open mogelijk te staan voor wat zich aandient in de maatschappij.''

Berlinde De Bruyckere

Wat voor rol heeft de Brakke Grond gespeeld in uw praktijk?

“Toen ik zelf tentoonstelde bij de Brakke Grond gebeurde er iets belangrijks tijdens de opbouw en het inrichten waardoor mijn werk veranderde. Ik had een vrachtwagenlading vol knuffels meegebracht vanuit Gent voor in mijn installatie maar die kon rechtsomkeert maken, omdat de knuffels toch te veel bleken te zijn. Dit was een groot besluit want het verzamelen en bewerken van de knuffelbeesten was een kostbaar proces. Nadat de ontgoocheling wegebde, zag ik bij de Brakke Grond wat licht kan doen voor een sculptuur. De prachtige schaduwen die ontstonden deden me beseffen dat licht en ruimte onderdeel zijn van het werk. Dit heb ik meegenomen naar de rest van mijn praktijk en de daaropvolgende keren wanneer ik ergens tentoonstelde. Dit raakt weer aan het durven breken met wat je al doet, het belang beslissingen te nemen en je streven constant te bevragen, in het atelier maar ook tijdens het inrichten. Dit doet Maxime ook, die is ook niet bezig met behagen of met esthetiek, die werkt vanuit een buikgevoel en creëert werken waardoor we onszelf bevragen. Dit zou ik jonge kunstenaars ook willen meegeven: je moet met je voeten op de grond staan en voeling hebben met wat er leeft in de maatschappij. Als je dit niet verliest, en je hebt een creatief brein, dan komt het wel goed.’’

Wat zou je een instelling als de Brakke Grond willen meegeven voor de komende veertig jaar?

“Het is heel relevant voor kunstenaars om in de metropool Amsterdam te zijn. Het is zo’n venster op de wereld. Daarom vond ik de vraag om iemand voor te dragen voor een tentoonstelling ook zo leuk. Dat er nog altijd ruimte is voor jong talent om te exposeren bij de Brakke Grond. Het feit dat jullie nog altijd tentoonstellingen maken met beginnende kunstenaars, en dat jullie dit veertigjarig jubileum vieren, is heel bijzonder. Er zijn weinig instellingen die op zo’n niveau zijn blijven draaien en dat met dezelfde intensiteit blijven doen.’’ 

Ik alleen, heb meer herinneringen van Maxime Brigou is te bezoeken tot 18 juli. Via onze website kunt u gratis een tijdslot reserveren.

Engelenkeel van Berlinde De Bruyckere is te zien bij Bonnefantenmuseum. Meer informatie via de website van Bonnefanten.